Kopi Tanpa Gula

Olih: I Putu Supartika

Idadané sareng sami pastika sampun naanin manggihin anak bajang sané mapenganggo serba kuangan. Minab té nika sangkaning bes kabelogan tukang jaité makarya penganggo sané nénten ngitung sikut awak. Minab taler ulian kirangan kain rikala makarya penganggo punika. Napi sangkaning anak bajangé punika bes belogajum. Sampun belog maimbuh ajum.

Ring marginé akeh panggihin unduk-unduk sekadi puniki. Minab ngawai manggihin. Rasané nénten ja tegep dinané puniki mamargi yéning nénten manggihin unduk sekadi puniki. Wénten sané macelana bawak ngédéngang paané. Wénten sané mabaju bawak ngédéngang pungsed. Wénten taler sané mabaju kuangan lan ngédéngang sané nénten patut édéngang. Mih Déwa Ratu, miribké guminé mangkin sampun singsal. Sampun mabading. Miribké aab jagaté ngajahin mangda bajang-bajangé ngédéngang napi sané nénten patut édéngang.

Dumun satondéné wénten penganggo, wantah saja anaké liu sané malalung. Ngédéngang napi sané nénten patut édéngang. Minab sangkaning papineh jatmané sampun ngalimbak lan uning ajah-ajahan tata susila lan tata krama, ipun makarya penganggo anggén nekepin utawi ngilidang napi sané nénten patut édéngang. Sayan ngalimbak papinehné sayan ngamelahang ipun makarya penganggo kantos penganggoné punika becik sakadi modél-modél sané wénten mangkin. Sakéwala sayan ngalimbakné papineh jatmané sampun ménjamin sayan mecikang kawéntenané?

Durung! Yén saja ulian papineh jatmané sané sayan ngalimbak ngawinang kawéntenané nyansan mecikang, ngudiang wénten anak bajang sané mapenganggo kuangan. Yén rereh ring pasar utawi ring toko-toko penganggo kari akéh modél-modél penganggo sané nénten kuangan utawi dados nikaang sampun pragat. Nanging nguda bajang-bajangé mamilih modél penganggo sané kantun kuangan utawi durung ja pragat kajait olih tukang jaité?

Yén manut papineh titiangé, minab anaké bajang sané mapenganggé kuang punika dot ngasanin kénkén guminé dugas durung wénten penganggo, sakéwala ipun kantun mabani takut sané ngawinang ipun tuah bani mapenganggo sané kuangan kémanten lan durung bani malalung sakadi anaké ipidan sadurungé wénten penganggo. Nanging ipun nénten uning yén ring jamané mangkin indiké punika nénten ja patut. Kén krana kénten, mangkin jatmané sampun uning kén sané becik lan kén sané nénten becik. Punika taler jatmané sampun uning tata krama. Yéning sané mapenganggo kari kuangan punika nénten ja naanin masekolah minab kantun wénten “toléransi” duaning minab ipun kirang indik tata krama. Sakéwanten yéning sané mapenganggo kuangan nika sampun masekolah, napi malih tingkatan sekolahné sampun tegeh nika mawasta “keterlaluan.”

Petakon-petakon ngenénin indiké punika pacang majeljel di kenehé. Napi sujatiné sané makrana indiké punika. Napiké niki silih sinunggil contoh dégradasi moral. Miwah petakon-petakon lianan sané méweh pacang kacawis.

Yén nirgamayang titiang jeg sakadi nginem kopi tanpa gula indiké punika. Rasané pait sakéwala ngawinang “ketagihan.” Teges ipuné inggih punika: saja akeh sané nénten seneng nyingakin lan indike punika ngawinang penyakit, sakéwala akéhan masih sané nemenin lan ngawinang ketagihan, kadirasa nénten ja tegep rasané yéning tanpa mapenganggo kuangan.

Indik penganggo kuangan sané kaanggén olih bajang-bajangé. Nika patut pikayunin sareng. Dadosang PR ring padéwékané soang-soang. Para rerama sané maduwé anak alit sakadi punika sampunang baanga kantos kakénten. Baangin ipun pitutur akidik mangda nénten dados “kebiasaan.” Napimalih ring Bali iraga maduwé akéh bacakan tata lan adat sopan santun. Napiké punika tata krama, tata susila, miwah tata sané lianan. Yén indiké punika terus-terusan mamargi lan ketami ngantos bénjang pungkur, bisa-bisa indiké puniki dados silih sinunggil krana sané ngranayang adat Baliné luntur, napimalih penganggo kuangan punika sampun ngrangsukin penganggo adat sané kaanggen rikala ka pura, sakadi sane sampun ketah kauningin akéh bajang-bajangé sané nganggén kamben ring duur entud. Sinah nika silih sinunggil dampak penganggo kuangané punika. Mangda sampunang indiké puniki manados sakadi nginem kopi tanpa gula, wénten sané nénten nemenin sakéwala sané demen akéhan ring sané nénten nemenin lan makelo-kelo dados lumrah.

Singaraja, 4 Maret 2015