get this widget here

Saturday 31 January 2015

Perjalanan Nol Besar

Karya: I Putu Supartika

Perjalanan dari nol hingga ke nol lagi

Aku yang rabun atau waktu yang salah menunjukkannya
Hingga terlihat kacau di bola mataku
Seperti benang yang lupa lilitannya
Dari deburan ombak itu tiada hingga diadakan lagi
Dari garis khatulistiwa yang hanya benang-benang kusut hingga jadi garis nol derajat di peta
Dari umbul-umbul tergeletak di jalanan hingga berdiri tegak
Dari bendera yang tak pernah berkibar hingga menempati ujung tiang
Aku saksikan tentang sebuah perjalanan nol besar
Sebuah pembangunan yang entah dengan kemajuan atau kemunduran
Yang membuat kolong-kolong jembatan menjadi rumah kehidupan
Dan kali dengan air kecoklatan

Dari nol menjadi nol
Perubahan yang jalan di tempat
Macet
Tergencet arus kepentingan pribadi
Yang digantung setinggi-tingginya di atas ubun-ubun
Dipuja
Diusung
Diagung-agungkan

Penjajahan masih tumbuh subur
Kelaparan dan korupsi adalah penjajah yang berbahaya
Perebutan kursi berukir emas adalah awal penjajahan
Dan akhirnya tak pernah ketemu
Karena perputaran waktu yang terjadi bagai cakra Wisnu
Bagai lingkaran setan yang paling setan di antara kaum setan

Perjalanan nol besar
Buat jalan-jalan yang berlubang
Perut-perut yang kelaparan
Bayi-bayi tanpa orang tua
Bau perselingkuhan yang menusuk merasuk ke lubang hidung
Lokalisasi-lokalisasi gelap di kota-kota
Petani-petani desa yang merugi
Orang-orang kaya yang dapat raskin
Serangan fajar yang menyusup menyelinap
Transaksi-transaksi di bawah meja
Amplop-amplop hitam yang masuk kantong
Janji-janji kampanye yang terlupakan atau sengaja di lupakan

Perjalanan nol besar

Saat lampu-lampu di kota begitu terang
Di desa tak ada lampu yang menyala
Hanya suara anjing yang menyalak
Di saat perekonomian mengalir lancar di kota besar
Di desa terpencil macet tanpa ada solusi
Di saat kota-kota berdandan cantik dengan tampilan nyentrik masa kini
Di desa masih compang-camping
Bagaikan diriku yang baru bangun tidur

Perjalanan nol besar
Untuk tikus-tikus rakus
Kucing-kucing yang lari terkencing-kencing
Dan pintu-pintu rumah yang bolong

Lalu buat wajah bertopeng yang duduk di singgasana
Salam nol besar buatmu

Selumbung, 3 Juli 2014






Patapan Padi

Olih: I Putu Supartika

Manumadi dados manusa nénten ja tegep yén durung malaksana sané becik. Duaning i raga embas ka mercapada wantah ngaruruh karma sané becik, mangda polih sané mawasta suarga, molih kadirgayusan, lan bagia.
Silih sinunggil parilaksana sané becik inggih punika nénten ja sombong. Krana sakadi sané sampun ketah kauningin, ulian sombong punika ngranayang metu kajelékan sané lianan. Kajelékan sané metu punika luiré nyatcadin timpal, ngaku paling ririh, paling duweg, paling bisa, nganggep anak lianan tuna, nénten ngargain anak lianan, miwah kajelékan sané lianan. Sombong punika taler musuh i raga urip ring jagaté sané patut ka pademang, patut kalebur mangda nénten ngawetuang pikobet ring kauripané. Ulian sombong, i raga pacang musuhin nyama braya, nénten wénten sané pacang rungu tekén i raga.
Duaning sombong punika nénten becik, lan akéh ngawetuang pikobet-pikobet sané ngarugiang, ngiring mangkin pademang kasombongané punika. Lebur saking déwék i raga mangda nénten ngawetuang pikobet. Asapunapiang ngalebur kasombongané punika? Silih sinunggil caranipuné, inggih punika nuutin patapan padi. Matingkah kadi i padi sané madaging isi.
I raga sareng sami pastika sampun uning ring padi. Mangkin saking padi punika i raga patut malajah kabecikan, malajah kaluwihan. Sapunapiang i raga malajah saking padi? Yadiastun padi punika tuah tetanduran nanging yéning i raga ngaresepang, i raga pacang polih paplajahan sané luwih saking i padi. Yén  padi punika puyung, sinah padi punika pacang tajeg, jegjeg nantangin langit. Sakéwala yén padi punika sampun madaging isi, padi punika pacang nguntul. Sayan madaging isi, sayan nguntul padi punika. Nika nyiriang padi punika nénten ja sombong, nénten angkuh. Sané mangkin, ngiring tingkah padi punika dadosang sasuluh. Dadosang dasar mangda i raga nénten ja sombong ring kauripané.
Yén i raga wikan, sampunang kawikanané punika anggéna palalian. Sampunang kawikanané punika sombonganga. Sampunang sentokanga yéning nénten wénten gunane. Yén kawikanan punika kaperluang, jalan anggén, sakéwala sampunang bes kaliwat nganggén kaluwihan punika. Jalan tiru tingkah padi punika. Nyansan misi nyansan nguntul. Dadosang meka ring déwéké. Nyansan wikan, nyansan ngandapang raga, punika sané pinih becik. Boya ja nyansan wikan, nyansan negehang raga. Yén i raga negehang raga sangkaning kawikanan punika nénten ja becik. Jelék kacingak olih anak lianan.
Taler saking padi i raga malajah kaluwihan. Yadiastun padi punika mentik ring enduté, nanging nénten ja ngawinang i padi punika nyelsel. Sangkaning i padi punika mentik ring enduté, padi punika sanget maguna. Krana i padi punika ngasilang jijih. Jijih kaselip kadadosang beras. Saking beras punika i raga sida ngajeng sabilang wai. Nénten ja maguna ring i manusa kémanten, taler maguna ring beburon minakadi i kedis perit.
Yén saihang ka déwéké, sinah sampun maartos dalem. Yadiastun i raga lekad utawi embas ring genahé sané nénten ja luung, yadiastun i raga embas saking rerama sané tunaan arta brana, sampunang indiké punika anggéna pariselsel. Ngiring tulad i padi. Yadiastun ipun mentik ring enduté, nanging i padi akéh mapitulung, satmaka ipun nyelametang urip i manusa lan i buron sakadi kedis lan banténg.
Ngawit mangkin ngiring sareng-sareng malajah saking i padi. Sampunang nyombongang déwék, sampunang nganggep anak lianan tunaan tekéning i raga. Punika taler sampunang nyelselin déwék dipradéné i raga embas nénten ja mujur. Yén i raga sami nyak nulad patapan i padi, sampun janten idup i raga pacang bagia.


Singaraja, 29 Novémber 2014

Panglimbak Puisi Bali Anyar ring Galahé Mangkin

Olih: I Putu Supartika

Yén mawicara ngenénin indik Puisi Bali Anyar, sampun janten i raga taler pacang mawicara ngenénin indik sastra Bali Anyar. Duaning Puisi Bali Anyar inggih punika sinalih tunggil wacakan Sastra Bali anyar sané marupa kekawian puisi sané nganggén basa Bali, lan nénten kaiket olih uger-uger sekadi sané ngiket Puisi Bali Purwa (sloka, palawakya, kekawin, pupuh, miwah sané tiosan), lan sang sané ngawi punika bébas ngawetuang kawikanannyané ring sajeroning ngolah Basa Bali mangda kakantenang becik ring sajeroning reriptan ipuné, napiké patut nganggén majas, miwah nganggén permainan kata.
Ring galahé mangkin, panglimbak Puisi Bali Anyar, sampun sayan-sayan ngakéhang uatwi sampun jimbar, yadiastun sekadi sané sampun ketah kauningin akéh para alit-alité, wiadin para wargané sané meneng ring Bali utamannyané sané meneng ring kota-kota nganggén Basa Indonésia. Panglimbak Puisi Bali Anyar sané sampun sayan jimbar punika sida kauningin saking akéhnyané para pangawi-pengawi Puisi Bali Anyar sané embas ring galahé mangkin. Yadiastun ring kota-kota akéh anaké sané nganggén Basa Indonésia ri kala mabebaosan sareng anak lianan, nanging kantun wénten anak sané urati tekéning Basa Bali malarapan antuk ngripta Puisi Bali Anyar. Indiké punika pinaka silih sinunggil cihna Basa Baliné kantun kaangep lan kantun kajungjungang ring sajeroning kauripan, lan Satra Bali Anyaré polih genah ring masyarakat.
Dumun para pengawi Puisi Bali Anyar wantah akedik lan sida antuk kakeniang wacakan duéné. Krana dumun akéhan para pengawi Sastra Baliné sané ngawi Sastra Bali Purwa. Napimalih ri kala Puisi Bali punika ngawit embas ring bali, wantah akidik pengawi Puisi Bali Anyar. Nanging nyansan lami, nyansan akéh taler para pengawi Puisi Bali Anyar sané embas. Silih sinunggil pengawi Puisi Bali Anyar sané produktif ri kala awal panglimbak Puisi Bali Anyar ring Bali inggih punika I Madé Sanggra, taler I Nyoman Manda. Ipun pinaka pamucuk Sastra Bali Anyar utamine Puisi Bali Anyar. Lan taler ketah kauningin Bapak I Nyoman Manda wantah pengawi Puisi Bali Anyar sané kantun produktif ngantos mangkin yadiastun yusanipuné sampun nénten wimuda malih.
Sayan ngelimbak aab jagaté, sayan ngelimbak taler Puisi Bali Anyar punika. Ngelimbaknyané Puisi Bali Anyar punika nénten ja lémpas saking kiprah para pengawi Puisi Bali Anyar sané lawas utawi sénior sané sampun ngamedalang makudang-kudang cakepan pupulan Puisi Bali Anyar wiadin sané wau embas utawi kantun wimuda. Sané lawas utawi sénior lan kantun ngeripta kakawin Puisi Bali Anyar minakadi I Nyoman Manda, IGG Djelantik Santha, I Madé Suarsa, IDK Raka Kusuma, miwah para pengawi sénior lianan. Lan sané wau embas minakadi Tudékamatra (I Putu Gedé Raka Prama Putra), I Madé Suar-Timuhun, Ni Madé Ari Dwijayanthi, lan para pengawi lianan sané kekawian Puisi Bali Anyar ipuné munggah ring koran utawi majalah sané madaging rubrik Basa Bali.
Panglimbak Puisi Bali anyar sané sampun sayan-sayan jimbar punika taler kasarengin antuk panglimbak media masa (koran utawi majalah) sané madaging rubrik Basa Bali. Punika taler pinaka vitamin sané sida ngawinang Puisi Bali Anyar punika sayang ngelimbak.
Dumogi ngantos kapungkur wekas Puisi Bali Anyar punika sayan ngelimbak lan ajeg, sumangdané Basa Baliné taler tetep ajeg, duaning Puisi Bali Anyar punika pinaka sinalih tunggil sané ngawinang Basa Baline tetep ajeg.

Singaraja, September 2014




Bali lan Basa Bali sané Kalara-Lara

Olih: I Putu Supartika

Bali. Sira sané nenten uning ring Bali? Kadirasa anaké saking dura negara sampun uning Bali. Napimalih i raga sané meneng iriki ring Bali. Sakéwala i raga sané meneng ring Bali, sampunké malaksana kadi jatma Bali? Malaksana sané madasar baan budaya Bali? Napi mawinan patakoné punika nganjel dikeneh i raga? Duaning i raga nyanksiang kawéntenan Bali sané mangkin. Bali sané jakti Bali sampun sayan rered.
Napiké Baliné punika mersidayang punah? Manut pinampén titiangé, kruna Bali nénten ja pacang punah, krana kruna punika pacang setata neket lan leket ring idep i raga soang-soang. Sakéwala yén budaya Baliné pastika mersidayang punah, yéning nénten kalestaring ngawit mangkin.
Titiang matakén ring idadané sareng sami sané embas lan meneng ring Bali, napiké sampun malaksana sané jakti-jakti Bali? Malaksana sané jakti-jakti ngalestariang budaya Bali? Yén wénten sané nyawis pitakéné puniki antuk kruna “sampun.” Titiang lega, jakti-jakti sanget lega, lan i raga dados jatma Bali pantes marasa bangga krana kari wénten sané urati kapining budaya Bali. Sakéwala yén nénten wénten sané nyawis pitakéné puniki, napimalih kantos wénten sané nyawis durung, sinah i raga sareng sami sané meneng lan dados warga Bali patut mikayunin indiké punika lan ngawitin malajahang raga dados jatma Bali sané jakti-jakti Bali.
I raga sareng sami uning, silih sinunggil sané dados cihna i raga sampun malaksana dados jatma Bali inggih punika nganggén basa Bali ri kala i raga mawicara sareng sesama Bali. Nanging, sané panggihin i raga ring kauripané, basa Baliné kalara-lara. Anak alit, napimalih sané wénten ring kota akéhan mawicara nganggén basa Indonesia, ring kauripan ipuné. Yén katakénin nganggén basa Bali, ipun nénten ngerti lan nénten uning basa Bali. Sapunapi pinampén anaké ring jaba Bali, yéning manggihin kawéntenané niki? Sampun janten i raga pacang lek dados jatma Bali sané meneng ring Bali. Ring dija jagi engkebang muan i raga, krana dados jatma Bali nénten uning basa Bali?
Jakti-jakti basa Bali mangkin kalara-lara. Ring Bali, ring genahné embas lan ngalimbak, mangkin basa Bali kakantenang sakadi basa asing. Krana akéhan sané nganggén basa Indonesia ring kauripan sawai-wai. Kadirasa basa asing taler sampun sayan ngalahang basa Bali ring genah palekadané. Indiké puniki pacang ngawinang i raga pati takon. Ngawinang i raga héran. Géléng-géléng kepala yén rerehang ring basa Indonesia. Sapunapi kawéntenané niki? Sira sané patut salahang? Napiké pamerintahé? Napiké i rerama? Napiké i raga sareng sami? Napiké sira? Sinah patakoné punika pacang méweh jagi kacawis.
I raga taler uning, kawéntenan pariwisata ring Bali sampun sayang ngalimbak. Lan indiké puniki sapatutné kasarengin antuk utsaha ngalestariang budaya Bali khususné basa Bali, mangda sayang ngalimbak. Boya ja nyambran wai, nyansan rered lan makelo-kelo ilang.
Sira sané pacang ngalestariang basa Baliné puniki yéning nénten ja i raga sareng sami. Napiké i raga kari nganggep padéwékan dados jatma Bali yéning nénten uning basa Bali lan kantos nénten rungu kawéntenan basa Baliné sané kalara-lara? Ngiring pikayunin sareng-sareng, lan resepang nganggén papineh i raga soang-soang.


Selumbung, 7 Januari 2015



Panglimbak Téater Modérn ring Bali

Olih: I Putu Supartika

Panglimbak seni ring galahé mangkin nénten dados palasang saking panglimbaknyané téater modérn. Téater modérn puniki wantah silih sinunggil kesenian sané ketah kabaos drama modérn yening rereh artosne saking krunannyané. Nanging téater modérn punika taler kabaos pertunjukan sané nganggén piranti modérn, minakadi geraknyané, pengiring nyané miwah papayasannyané sané sampun modérn.
Ring Bali, yadiastun saking uni sampun ketah antuk téater tradisionalnyané sané sampun maakah, nanging kawéntenan téater modérn taler nénten kalah saking téater tradisional. Panglimbak téater modérn ring sajebag jagat Bali ring galahé mangkin sampun sayan-sayan jimbar. Indiké puniki prasida kakantenang saking akéh nyané sanggar, komunitas-komunitas, wiadin paguyuban-paguyuban sané embas lan ngusung téater modern puniki. Ngawit saking tanggu kangin kantos tanggu kauh, lan saking tanggu kaja ngantos tanggu kelod jagat Bali puniki sampun akéh sanggar, komunitas-komunitas wiadin paguyuban teater modern sané embas. Para perintis sanggar, peguyuban, wiadin komunitas punika ngawit saking sisia SMP, SMA, ngantos mahasiswa sané kantun ngaruruh ajah-ajah. Taler wénten masih saking masyarakat umum sané dados perintis embasnyané komunitas, sanggar, utawi paguyuban téater modérn puniki.
Akéhnyané kawéntenan sanggar, paguyuban, wiadin komunitas téater modérn sané embas ring Bali, ngawinang téater modérn sayan maurip ring Bali. Punika taler acara-acara sané ngusung téater modérn sampun sayan akéh kalaksanyang. Nénten ja rikala pacentokan kémanten, taler wénten masih silih sinunggil sanggar, paguyuban, wiadin komunitas sané ngelaksanayang peméntasan téater modérn puniki pinaka hiburan.
 Silih sinunggil, genah ring Bali sané kantun ngajegang téater modérn inggih punika Buléléng. Indiké puniki prasida kauningin saking acara sané kalaksanayang olih UKM Téater Kampus Seribu Jendéla UNDIKSHA-Singaraja. Acara sané kalaksanayang inggih punika parade téater sané mamurda “Parade Téater Muda Bali Utara” sané tetujonnyané nguripang téater modern ring Bali, khususne ring Buléléng lan ngaraketang pasawitran komunitas, sanggar, wiadin paguyuban sané wénten ring Buléléng.
Acara paradé téater puniki kalaksanayang ngawit saking rahina Buda pinanggal kaping 4 Juni ngantos pinanggal kaping 7 Juni 2014 sané sampun lintang, ring wantilan Kampus Bawah UNDIKSHA-Singaraja. Parade puniki kamiletin olih kutus sanggar, paguyuban, wiadin komunitas ring sajebag Buléléng.
Komunitas, sanggar, wiadin paguyuban sané ngamiletin parade puniki minakadi Komunitas Puntung Rokok (UNDIKSHA) sané méntasang naskah Partai Bodius reriptan Wiwit Nugroho, Paguyuban Tebu Tuh (UNDIKSHA) sané méntasang naskah Aduh reriptan Putu Wijaya, Komunitas Cemara Angin (UNDIKSHA) sané méntasang naskah Prét...Prot reriptan Ilham Yusardi, Téater Ilalang (SMA Lab. UNDIKSHA) sané méntasang naskah Raib reriptan Gus Martin, UKM Téater Kampus Seribu Jendéla sané méntasang naskah Petang di Taman reriptan Iwan Simatupang, Anonim (UNDIKSHA) sané méntasang naskah Ringsek reriptan Nanoq Da Kansas, Téater Culik Api (SMPN 1 Sawan) sané méntasang naskah Aib reriptan Ni Ketut Ayu Puspita, lan Téater Galang Kangin sané méntasang naskah Salah reriptan Téater Galang Kangin.
Parade Téater Muda Bali Utara puniki wantah bukti, téater modern sampun ngalimbak ring Bali. Ngalimbaknyané téater modérn ring Bali puniki pacang ngawinang sayan ngakéhang wacakan seni sané maurip ring Bali, lan Bali puniki pacang sayan kasub antuk keseniannyané punika.


                                                                                                                        Singaraja, Juni 2014

Saturday 3 January 2015

Kumpulan Cerpen "Yen Benjang Tiang dados Presiden"

Telah terbit buku kumpulan cerpen berbahasa Bali Karya I Putu Supartika

Judul Buku : Yen Benjang Tiang dados Presiden
Penulis       : I Putu Supartika
Tebal         : 132 halaman
Terbit        : Akhir Desember 2014
Harga        : 35.000 rupiah + ongkir bagi yang via pos

Bagi yang berminat silahkan hubungi penulis di:

HP           : 085237966984 atau 089681317340
Facebook : Putu Supartika
E-mail      : putu.supartika@gmail.com

Ini cover bukunya