get this widget here

Saturday 24 August 2013

BECOME HEAVEN

Maybe the night that will bring me go
And make my life like morning sun colour
Or like heaven

But, I only rowdy people
And not suitable become sun

Also not suitable become heaven

                  By: I Putu Supartika

Luh Gisha

Dugas Nipongé ngéncakang gumi Baliné, tiang dadi tukang igel kasub. Mataksu anaké nyambat. Tiang gumanti demen ngigel. Ngelah tiang sekaa ngigel. Di pasekaan tiang pinih jegéga. Tusing ngajumang awak. Kulit tiangé lumlum gading. Bok tiangé lantang kanti ka betekan batisé. Pipin tiangé misi sujénan anéh. Sabilang tiang makenyem, koné macepol keneh anaké ané nyledétin tiang.
Sabilang lakar ada tentara Jepang teka, tiang suba orahina ngigel. Lemuh gati koné igel-igelan tiangé.
Tentara Nipongé ané ngaku leleh ngromushiang nyama Baliné. Lantas tiang ngibur. Nyama Baliné orahanga lengit magaé. Yén tusing caraanga sampi matekap, tusing lakar énggal pragat gegaéné. Dikénkéné kanti makuah-kuah ia ngorahin nyama Baliné. Caraanga sepur awak nyama Baliné. Yén Jepangé koné mara jemet-jemet magaé. Jemet ngalih pipis.
Jalanné ané ngilehin bukit ento apang énggal pragat. Parasé ané tebel apang dadi datar baana. Alat-alaté ané anggona apa lénan tekén linggis ajak pancong. Apang énggal asat, orahina nyama Baliné dadi sampi lantas ngedeng tanahé.
Bapan tiangé dugasé ento dadi gunjing tentara Jepang. Tiang pepes katekain baan jlema Jepang. Ngaku matimpal tekén bapan tiangé. Baan liuné, kanti sapin tekén adané. Ané muani-muani saja bagus-bagus. Ada masi kleteg keneh tiangé tekén tentara Jepang. Kéwala tiang suba masemaya di keneh lakar tusing ngantén-ngantén. Tiang lakar dadi pragina dogén. Meleg tiang ngrastitiang awak baan igel-igelan.
Tiang uli cerik suba malajah ngigel. Gurun tiangé Jero Taman. Jero Taman dadi rabi Gusti Aji Smara. Jero Taman mula dueg ngurukang. Yén tusing kanti andel tekén muridné tusing lakar suud ngorahin. Tiang ping kuda kadén kena lidin sampat. Balan rasan batis tiangé. Yén lakar malajah tusing dadi kasép. Lamun kasépan tusing baanga ngigel bareng-bareng ajak timpal tiangé. Tiang apang padidi ngigel. Dong suba tiang dadi kakedékan timpal. Peluh ngrébés. Jengahé pesu. Pabalih timpal.
Kanti tiang buka jani bisa ngigel. Demen atiné. Bapan tiangé demen. Panyaman tiangé demen. Bapan tiangé ngorahin lantas tiang apang ngigel di tekan tentara Nipongé. Tiang tusing bani tungkas. Nyanan bapan tiangé maan sengkala. Suba taén i pidan, Mbok Rupi tusing nyak ngigel, bapanné kayang buin telun tusing ada ortana. Kanti abénanga nyuasta tekén panyamaané. Padalem masi Bapa Regig, bapanné Mbok Rupi, mati apa nu idup?
Bapa Regig jatiné balian totos di désan tiangé. Koné bisa makeber di petengé. Mbok Rupi orahin tiang apang bapanné nglawan baan aji kapetengan. Maan adokanga, sakéwala tusing mintulin. Tusing dadi anggon nglawan tekénan nyama padidi. Tiang dugasé nika kedék masi di keneh. Tusing dadi adokang Bapa Regig. Kadénang saja kasub buka ortané. Bisa nyabut urip. Urip penjajah tusing nyidaang kajabut.
Mbok Rupi masi kaliwat wanén, suba tawanga, Baliné kakuasaang tekén Jepang masi bani nglawan. Yén suba katindes, eda suba wanén nglawan. Tuutin dogén suba kenehné.
Uli sukat ento tusing pesan tiang bani tempal tekén pangidih bapan tiangé. Sabilang ada tentara Nipong teka, tiang énggal-énggal suba mapayas. Ėlag-élog tiang di arepan tentara Nipongé. Dikénkéné tundikina bangkiang tiangé. Tiang kedék, sakéwala keneh tiangé ngeling. Tiang kadung suba masemaya di keneh lakar tusing baang tiang awak tiangé usudin anak muani. Apa buin suba tawang tiang di kenehné ané tuara-tuara ada. Sinah suba tiang kadénanga anak luh dadi ajak mai kema.
Bapan tiangé ngelidang mua mara tiang tundikina. Tawang tiang di keneh bapan tiangé jatiné ngeling. Bes buah basang padidi lantas coléka, gigis gedeg basangé. Baan bapan tiangé dadi gunjing lantas mendep dogén. Yén bani nglawan, patuh tekén mati.
Tiang adanina Luh Gisha, tekén tentara Nipongé. Koné apang mirip cara gaisha. Orahanga, gaisha ento anak luh jegég-jegég. Saja apa tusing? Tiang tusing nawang seken. Krana tiang bajang Bali kaukina Luh Gisha. Tiang mendep dogén. Adan tiangé gumantiné Luh Sujani. Meled bapan tiang ngelah sentana apang dueg dadi sujana. Tiang mautsaha ngisinin pangidih bapan tiangé. Ulian ngigel anggon tiang.
Petengé dugasé ento bapan tiangé tumbén negakang tiang. “Luh, mai malu!” Tiang ngamelahang tegak. ”Bapa buin mani lakar ka Sulawesi. Ditu bapa tugasanga tekén Nipongé.”
”Apa gegaéné ditu, Pa?”
”Bapa tusing nawang. Koné ada pemberontakan ditu. Bapa jani maan tugas nglawan pemberontakéditu.”
”Pa, ané merontak ento anak nyama padidi. Ngujang dadi bapa nyak nglawan nyama padidi. Tusing ada keneh prabéla tekén wangsa padidi?”
”Mendep dogén Luh. Bapa nawang suba isin keneh Luhé. Bapa bisa nongosang awak. Manian tingalin. Nanging kéto melahang Luh ngaba awak.”
Bapan tiangé luas. Tiang padidian jumah. Sabilang peteng tiang orahina ngigel tekén tentara Nipongé. Sabilang peteng tiang mapayas. Makejang nyambat tiang jegég ngolét. Suud ngajum tiang lantas nagih ngelut. Tiang makelid. Ada ané sedek nginem saké nagih ngelut. Jengah gati tiang.
Bapan tiangé amé-amé tiang. Tongos tiang nuruhang isin sebet tiangé.
Orta ané dingeh tiang. Bapan tiangé ketara dadi telik tanem. Ketara nyemak mimis ajak bedil Jepang. Bapan tiangé entunganga ka pasihé. Kéwala tiang tusing sebet. tiang bangga ngelah bapa prabéla tekén wangsa padidi. Diastun, dugasé di Bali tiang ngadén saja-saja dadi tentara Jepang. Antesan sabilang peteng mimis di jumah tiangé énggal gati telah. Mara tiang nawang di subané kalebuang ka pasihé.
Uli sekat ento sayan nyangetang ngéndah pelag bikas Jepangé tekén tiang. Ada tentara Jepang yén sing pelih Kimura kaukina tekén timpal-timpalné. Tiang ngaukin I Mura apang aluhan. Suba ada petang dasa umurné. Ngaku tondén ngelah somah di Jepang. Tiang lemesina gati apang nyak tekén ia. Tiang inget tekén semaya. Tusing lakar ngantén kanti tua. Diastun suba kalain rerama. Kanggoang tiang pisagané lakar gelantingin keneh tiangé.
Sawatara sandikala ajak tatelu teka tentara Jepang. Maksa tiang apang nyak ja ka umahné Kimura. Tiang majalan sada makawal. Cara jlema gedé tiang. Munyin pangawalé makejang rengas. Patuhanga cara nemprak pejuangé ané katawan. Tiang énggal-énggal nyemak payasan. Tiang penékanga ka montor jipé. Tiang di malu di samping supiré ané nganggo baju tentara Jepang. Di duri ajaka dadua ngisi bedil. Cara lakar némbak dogén. Sakéwala tiang tusing ada ngelah keneh jejeh anang abedik. Apa takutin? Rerama suba tusing ada. Yén gantiné mati, depang apang mati.
Umahné Kimura saja luung. Di kamarné liu pesan keramik kuna. Keramik uli Cina. Tiang orahina ka tengah. Ditu tepukin tiang, poton bapan tiangé dugasé lebuanga. Tiang ngeling. Kimura kedék. Orahanga reraman tiangé kaliwat wanén. Tiang ngedénang bayu. Lakar lawan tiang yén suba ngéndah-ngéndah. Ia buin nyesed keneh tiangé apang nyak ajak ia. Tiang nagih parikosana.

Tiang malaid ka paonné. Ia ngepung. Ngelut tiang uli duri. Tusing tawanga di liman tiangé suba ada tiuk belati.


Olih: IBW Widiasa Kenitén

Grubug

Gumi benyah latah leteh
Mala mali malu mola
Rawuh saha silih salah salih
Parek marek ring saisi sajebag jagat puniki
Ngenahang gigi rangap calingé pacad tan keni kapademan
Kairing utusan saking kala kali kalu kola
Benyah mayah baan urip surup kala wai dina mati
Endah samah mamanah ngerajah ngeraja ring sauripan
Tan oneng uning sapasira nira utawi
Saking ngridip, ngredep, tegep, sarwa sregep
Sami tastas lunglung linglung kalunglung melalung
Tan sida lémapas lepas lekas makelid nyilib mengkeb ring urip
Ring umah genah silib, tingid, ingid, saru, seru sero soro nora pacang kepanggih
Grubug
Ngebug
Kagebug
Maglebug
Katabug
Wiréh urip tan wénten wiguna lan wiguni
Wiréh urip wantah mawali ka genah singid
Wiréh urip tan sandang engkebang
Wiréh urip patut padem
Wiréh urip patut kapendem
Wiréh urip tan langgeng tan sida kagamel sué
Wiréh urip wantah nyilih saking suwung
Wiréh urip wantah urip
Tur urip mangda tan maurip
Grubug
Gebug
Ngebug
Kagebug
Katabug
Tan nyingak lampah ayu ala mala kala salah melah matah
Tan urati bagus luwih suputra sadu alpaka luu ayu baru beru saru muru bréré kéré tiwas lacur sugih susila dursila pageh bakti sakti sutindih jerih pelih
Kagebug, gebug ngebug tur katabug
Tan uning pegawé petani pelacur présidén mentri buruh jaksa polisi dokter balian pemangku
Tan tau kasta wangsa sudra brahmana wésya ksatria
Tan oneng buron wong taru lata janggama jarayuda naramerga wamana
Tan urati sasih dina warsa wuku wara
Tan nyingak arah wayabia, uttara, daksina, pascima, neriti, genéyan
Sami kagebug grubug
Grubug rawuh..................
Uuuuuuuuuuuuuuuuuuuhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh!!!!!!!!!
Aaaaaruhhhhhhhhhhhhhhhhhh!
Aaaaaarahhhhhhhhhhhhhhhhh!
Ééééééééééééréhhhhhhhhhhhhhhhh!
Bangké bangka bangkang bangka bangké
Pajulémpang nyelémpang mangpang nyelémpang pajulémpang
Tanah sétra seksek nyeksek kelet kosek
Warga mawanti wanti mawantu wantu saling bantu mawantu wantu
Gerrrrr
Errr
Rrr
R
Bangkén wong padosa
Bangkén wong tanpa dosa
Bangkén wong akéhan dosa
Bangkén wong mabikas matah
Bangkén siap ayam brumbun biing kuning sangkur jamprah tegilan, bangkén asu bang bungkem belang bungkem item ireng belang soplang bangkén bawi bangkén jaran bangkén méng gobogan bangkén pitik bengil bangkén tuké poléng bangkén lipan klipes celedu legu bangké nyungsang sungsang bangké sangglir bangké galir bangké burik berek berag berig landung jangkung bangkung bengké tawah salah katadah kagebug kacakcak pati grubug katabug
Ooooooooooo
Oh
Ah
Éh
Réh
Roh
Koh
Soh
Béh
Meléléh
Soléh
Gepéh
Pecéh
Risedek ngendas gumi kedas langsat
Tan urungan grubug pacang ngebug
Ring galah gulem remrem burem
Tan érangan grubug pacang ngebug
Ring galah wengi item ireng sipeng
Tan kérangan grubug pacang ngebug
Grubug ngebug sami katabug
Ahahahahahahahaahahah
Hahahahahaah
Ahaha
Salah
Pacang kagebug
Wikan
Pacang kagebug
Midep
Pacang kagebug
Grubug....grubug.......grubug.....grubug
Samian matimpuh yan kagebug
Samian luluh yan katimpug
Samian raris yan ketabug


Olih: I Putu Supartika 
Singaraja, 17 Juni 2013
Soma Paing Menail


Saturday 17 August 2013

Puisi Ajip Rosidi


Surat Cinta Enday Rasidin


Kita telah pergi bersama senja yang tenggelam
Masuk kerajaan besar yang juga lagi tenggelam
Masuk gerbang yang tersundul kepala bersinar remang
Kita telah jalan dengan tangan di saku celana
Negara di mana rumah berjendela sepenuh arah
Negara di mana rumah menampung cahya
            keempat penjuru

Negara mereka yang kucinta
Dengan bisik mesra dari suara sudah parau
Dengan bisik parau dari suara yang mesra

Di mana orang ketawa dan ketawa
Walau mata sudah lama kehabisan cahya

Kita telah jalan sama didera sinar matahari
Kita telah jalan sama ditelah kelam malam
Menemui pojok pondok yang depek
Dalam baju longgar dan sepatu sebelah lebih besar

Pondok di mana atap setinggi dada
Pondok di mana bilik hanya sedepa
Pondok mereka yang kucinta
Penuh tawa lepas tanpa lelucon
Penuh lelucon dengan tawa yang lepas

Di mana orang bicara dan bicara
Walau mulut sudah lama kehabisan kata

Kita telah jalan sama bergandengan tangan
Kita telah jalan sama beriringan
Dengan pantalon yang digulung hingga lutut
Berpeci miring dan saputangan bersulam biru

Di mana orang ketawa dan bicara
Di sana kita tenggelam antara mereka

1956







L’enfant Terrible


Membungkuklah langit: rintik menangisi
Anak yang tiada rumah kan pulang
Berdiri tegap di railing jembatan
Mentertawakan langit cengeng hati

Taufan mengamuk di tengah lautan
Kapal terbanting kan pecah tenggelam
Anak yang tiada siapa kan meminta
Tenang dalam ketenangan belia

Dunia terbakar dalam perang
Api dan peluru dan dendam menerjang
Anak yang tiada tanah air kan pulang
Menyuruk antara maut dan ancaman pedang

Namun jika masuk dalam ruangan
Penuh orang tua-tua yang sopan
Menyambutnya hormat dan segan
Anak yang selalu hidup sendiri
Tersiksa hati dan lemah sendi
Ingin kembali ke tengah ancaman
Dan maut yang menjangkaukan tangan

1959







Kusaksikan Manusia


Kusaksikan manusia dendam-mendendam
Kudengar denyut ketakutan mengejar siang dan malam
Kuyakinkan mereka akan kebaikan manusia
Tapi kusaksikan pula kesetiaan pun dikhianati

Kukatakan: Ini tanah kita, orang lain tak usah campur!
Tapi kulihat mereka mengangkat senjata,
            lalu menggempur:
Berikan segala tanah, semua punya kami!
Yang menang pun mengibarkan panji-panji

1957








Tanah Sunda


Ke mana pun berjalan, terpandang
daerah ramah di sana
Ke mana pun ngembara, kujumpa
manusia hari terbuka
mesra menerima

Pabila pun berseru menggetar nyanyi
suara rindu bersenandung duka
Pabila pun bertemu, menggetar hati
sawang lepas terhampar luas
dunia hijau muda

Riak sungai pagi-pagi
Angin keras menyibak rambut di dahi
Dan kulihat tanah penuh darah
tubuh beku terbaring kuyu
menggapaikan tangan sia-sia
berseru pun sia-sia

Ah, di mana pun kaubukakan rangkuman
ku kan menetap di sana
Kapan pun kaulambaikan tangan
ku kan datang
menekankan jantung ke tanah hitam

1956







Nyanyian Para Petani Jatiwangi

I
Dari pagi hingga petang
Kulepas kerbauku sayang
Entah ke mana kau menuju
Entah di mana kusembunyi

Dari pagi hingga petang
Haram riang, kerja tak tentram
Subur sawah: rumput dan lalang
Burung lapar berputaran terbang

Wahai, bukan peninggalan karuhun kusia-siakan
Tanah terbengkalai, kolam kering
Wahai, bukan tak mau sawah kukerjakan
Dalam hati penuh ketakutan

II
Kalau hari menjelang senja
Lengang pematang, lengang rumah
Tiada anak mengandangkan ayam

Kalau hari menjelang petang
Berat dan tiada harapan
Bayang-bayang lenyap di tikungan

Kalau hari menjelang malam
Tiada lelaki merasa aman
Dalam rumah sendiri

Kalau malam telah datang
Tiada nyanyi bunda menidurkan
Tiada lepas tangis bayi

Kalau malam telah turun
Tiada suling, tiada pantun
Hanya gaang, hanya angin

Kalammalam telah tiba
Tiada kacapi, tiada kinanti
Asmarandana dalam hari

Kalau malam telah datang
Entah besok masih kujelang
Entah mentari kulihat lagi

III
Wahai bulan, sunyinya sendirian
Tiada pemuda kan berpesan
Membisikkan kerinduan

Wahai bulan, alangkah muram
Tiada perawan kan menyanyi
Menyampaikan bisik hati

Wahai bulan, alangkah pelan
Muram dan sepi
Apa yang kautatap?

Wahai bulan, alangkah lama
Was-was dan ngeri
Mentari yang kuharap

Alangkah kusuka memandang bulan
Remang dan lembut
Tapi hati penuh takut

IV
Siapa itu melangkah berat dan ribut
Siapa lagi malam ini didatangi
Berapa rumah musnah? Berapa yang mati?

Siapa itu melangkah berat dan ribut
Siapa lagi malam ini didatangi?
Gilirankukah atau Madhapi?

Fajar kembang merekah
Duhai, pabila burung berkicau
alangkah lega hati

1958





Zhouzhuang Cinta Membelit Kota

Di sini sungai membelit kota
seperti cinta membelitku
tapi begitu jauh, jauh

tukang sampan mengayuh dayung
menghanyutkanku yang sedang mencari
mencari, di sini aku mencari, di tanah air aku mencari

aku ingin berguru jadi sungai
berabad-abad mengalirkan cintanya
memeluk kota, menghanyutkan kesendirian
air kelabu, langit menyatu warna
lampiun di tepi kali mulai berbinar-binar
memberi arah denyut manusia

Jika aku pulang, di mana tempat berlabuh?

Zhouzhuang, 29.11.04


                                                                       Karya Putu Oka Sukanta


Bunga

bunga

O

     O                            O

                                                 O                   bunga                      O

                   O                              O
    
      O


mawar melati semuanya indah
mawar
melati
semuanya
indah



Oleh: I Putu Supartika


AKU TAK MAU KALAH

pulang pada malam karena doa ibuku
aku di bawah hujan yang mengguyur tanah air, bangkit mencoba untuk berlari
melompat, menari, merangkak di atas luka-luka bumi pertiwi
membahana petir yang menggelegar di depan tubuh remukku
namun aku ingin tetap berjalan sejauh batas kemampuan kaki ini untuk menjamah tanah basah
mata yang berunang-kunang
mulut yang terkoyak lapar dan haus
dan tangan yang terkulai mengapung adalah langkahku yang terakhir sebelum aku tersungkur, terjebak di ruang kubur.

langit hitam
cahaya hitam
bulan hitam
bintang hitam
dan samudra menghitam
diriku pun menghitam di tengah hitam malam

sunyi, legap, senyap, penat, tak tepat
suara anjing-anjing gila mengaung meraung di tengah malam yang tak kukenal
seperti dalam mimpi langkahku tiada berasa, tiada bergaram, hambar!

sahut menyahut suara malam di tengah hutan
bercengkrama pada hujan, namun ia tak hiraukanku
ia tak menoleh padaku ataupun menyapa dan menyahut
aku kikuk, aku mati arah dan jalan menjadi buntu

ibu tolong aku
tuhan jalan ini sulit kujamah, tunjukkan padaku mana jalan itu

tak seperti dulu, tak seperti yang lalu
diriku terasa telah membeku dalam kemajuan
tak terasa apa yang harus aku lakukan dan aku harus apa kini
sepanjang jalan yang panjang dulu aku menemukan cahaya, namun kini entahlah!
aku mati di sisi zaman yang tak kukenal,
aku kalah!
……………………
ah!
ah!

jalan
hari
malam
hujan
samudra
langit
aku tak mau kalah
aku belum kalah
ibu aku belum kalah
tuhan aku belum kalah
………………………………………………..





Singaraja, 2 Desember 2012
Oleh: I Putu Supartika