Bali lan Basa Bali sané Kalara-Lara

Olih: I Putu Supartika

Bali. Sira sané nenten uning ring Bali? Kadirasa anaké saking dura negara sampun uning Bali. Napimalih i raga sané meneng iriki ring Bali. Sakéwala i raga sané meneng ring Bali, sampunké malaksana kadi jatma Bali? Malaksana sané madasar baan budaya Bali? Napi mawinan patakoné punika nganjel dikeneh i raga? Duaning i raga nyanksiang kawéntenan Bali sané mangkin. Bali sané jakti Bali sampun sayan rered.

Napiké Baliné punika mersidayang punah? Manut pinampén titiangé, kruna Bali nénten ja pacang punah, krana kruna punika pacang setata neket lan leket ring idep i raga soang-soang. Sakéwala yén budaya Baliné pastika mersidayang punah, yéning nénten kalestaring ngawit mangkin.

Titiang matakén ring idadané sareng sami sané embas lan meneng ring Bali, napiké sampun malaksana sané jakti-jakti Bali? Malaksana sané jakti-jakti ngalestariang budaya Bali? Yén wénten sané nyawis pitakéné puniki antuk kruna “sampun.” Titiang lega, jakti-jakti sanget lega, lan i raga dados jatma Bali pantes marasa bangga krana kari wénten sané urati kapining budaya Bali. Sakéwala yén nénten wénten sané nyawis pitakéné puniki, napimalih kantos wénten sané nyawis durung, sinah i raga sareng sami sané meneng lan dados warga Bali patut mikayunin indiké punika lan ngawitin malajahang raga dados jatma Bali sané jakti-jakti Bali.

I raga sareng sami uning, silih sinunggil sané dados cihna i raga sampun malaksana dados jatma Bali inggih punika nganggén basa Bali ri kala i raga mawicara sareng sesama Bali. Nanging, sané panggihin i raga ring kauripané, basa Baliné kalara-lara. Anak alit, napimalih sané wénten ring kota akéhan mawicara nganggén basa Indonesia, ring kauripan ipuné. Yén katakénin nganggén basa Bali, ipun nénten ngerti lan nénten uning basa Bali. Sapunapi pinampén anaké ring jaba Bali, yéning manggihin kawéntenané niki? Sampun janten i raga pacang lek dados jatma Bali sané meneng ring Bali. Ring dija jagi engkebang muan i raga, krana dados jatma Bali nénten uning basa Bali?

Jakti-jakti basa Bali mangkin kalara-lara. Ring Bali, ring genahné embas lan ngalimbak, mangkin basa Bali kakantenang sakadi basa asing. Krana akéhan sané nganggén basa Indonesia ring kauripan sawai-wai. Kadirasa basa asing taler sampun sayan ngalahang basa Bali ring genah palekadané. Indiké puniki pacang ngawinang i raga pati takon. Ngawinang i raga héran. Géléng-géléng kepala yén rerehang ring basa Indonesia. Sapunapi kawéntenané niki? Sira sané patut salahang? Napiké pamerintahé? Napiké i rerama? Napiké i raga sareng sami? Napiké sira? Sinah patakoné punika pacang méweh jagi kacawis.

I raga taler uning, kawéntenan pariwisata ring Bali sampun sayang ngalimbak. Lan indiké puniki sapatutné kasarengin antuk utsaha ngalestariang budaya Bali khususné basa Bali, mangda sayang ngalimbak. Boya ja nyambran wai, nyansan rered lan makelo-kelo ilang.

Sira sané pacang ngalestariang basa Baliné puniki yéning nénten ja i raga sareng sami. Napiké i raga kari nganggep padéwékan dados jatma Bali yéning nénten uning basa Bali lan kantos nénten rungu kawéntenan basa Baliné sané kalara-lara? Ngiring pikayunin sareng-sareng, lan resepang nganggén papineh i raga soang-soang.

Selumbung, 7 Januari 2015